Moscow ở phía trước mũi tàu: Hồ Baikal níu bước

‘Trên dòng sông, sóng đôi nhau, thiên nga đùa trên sóng; bao chàng
trai cô gái tâm tình, riêng em có một mình’… Baikal không phải là sông
mà là hồ mênh mông tựa biển khi tôi đến đây một buổi chiều vàng nắng.

Mênh mông hồ Baikal
– Ảnh: Đỗ Hùng

Đến tận hôm nay, không hiểu sao tôi lại cứ nhớ mãi hình ảnh này: giữa bể bơi, những nữ vận động viên bơi nghệ thuật Nga đang biểu diễn. Đấy là tấm hình trên một trang tạp chí màu rất đẹp mà chị tôi kiếm đâu đó đem về dán lên vách đất nhà tôi để trang trí. Tôi vẫn nhớ tên tạp chí đó là Phụ nữ Liên Xô. Hình chụp bắt lại khoảnh khắc các cô gái vươn mình lên khỏi mặt nước trông như những cô tiên biết bay. Đấy là một trong vô số những ký ức tuổi thơ rất đẹp của tôi về Liên Xô.

Hôm tôi đến nước Nga theo lối từ biên giới Mông Cổ, hình dung đẹp của tuổi thơ lại một lần sống dậy vào cái độ tuổi chẳng còn mấy chút hồn nhiên. Đầu tiên là một dải thảo nguyên bát ngát, từng đàn bò và cừu gặm cỏ, khu lều của dân du mục Buryat, tiếp đó là mặt hồ Gusinoye xanh như biển mùa hè và những cánh rừng thông trải dài tôi từng gặp trong các bộ phim Liên Xô được xem thuở bé.
Và nữa, bài hát Chiều Mát-cơ-va mà bác lái xe già Mông Cổ ngẫu hứng bật lên khi xe vừa vượt qua chặng đường đầy đất đá để tiến vào một vùng xanh bạt ngàn, trực chỉ Ulan-Ude. Tôi đã bắt đầu hành trình xuyên Siberia của mình như thế, với hoài niệm đẹp xen lẫn thực tại cũng đẹp đến bất ngờ.
Tàu ở Nga luôn khiến người lần đầu di chuyển bằng loại phương tiện này dễ bối rối. Đó là thời gian hiển thị giờ tàu đến và đi đều lấy theo giờ Moscow, mà nước Nga có tới 11 múi giờ. Ở Ulan-Ude, múi giờ chênh Moscow 5 tiếng, thành ra tôi phải nghiên cứu mãi một hồi, hỏi cả cô nhân viên bán vé lẫn bà Mông Cổ đi cùng, mới hiểu được tại sao giờ hiển thị trên bảng lịch trình là 6 giờ 11, trong khi thực tế là tôi khởi hành vào lúc 11 giờ 11 theo giờ địa phương.
Tôi nhẩm tính, trong hành trình về phương Tây với đích đến là Moscow, tôi sẽ đi qua 5 múi giờ cả thảy.

Ga Ulan-Ude nằm trên một giao điểm của nhiều tuyến đường sắt quan trọng: Moscow – Vladivostock; Moscow – Ulan Bator – Bắc Kinh; Moscow – Chita – Thẩm Dương – Bắc Kinh, nên đến được Ulan-Ude là có thể “muốn đi đâu cũng được”. Ở chặng đầu tiên, tôi dự tính chỉ đi một đoạn ngắn. Từ Ulan-Ude, thủ phủ của Cộng hòa Buryatia thuộc Nga, tàu men theo bờ nam hồ Baikal và đến Irkutsk ở bờ bên kia.
Hành trình khoảng 7 tiếng đồng hồ trên quãng đường gần 600 km. Tới Irkutsk, tôi sẽ đi tiếp về phía tây, hoặc có khi ở lại một đôi hôm không chừng.

Tàu rời Ulan-Ude vào buổi trưa nắng ấm. Tôi ngồi khoang mở, nghĩa là toa giường nằm nhưng không có phòng riêng. Ngồi vậy có cảm giác hơi mất an toàn do tôi mang nhiều máy móc, đồ đạc, giấy tờ, nhưng được cái là dễ đụng chạm, tương tác với người xung quanh. Lên tàu ở miệt này toàn người “da vàng”, nom hình hài hao hao người Mông Cổ, Triều Tiên.
Đây là miền đất thuộc Cộng hòa Buryatia, nơi có đông tộc người Buryat sinh sống. Họ là cư dân du mục sống trong lều như người Mông Cổ, với địa bàn phân bố chủ yếu quanh vùng hồ Baikal và các thảo nguyên đông Siberia. Họ nói một ngôn ngữ líu lo như người Mông Cổ, nhưng người phụ nữ đi cùng tôi từ biên giới về đây, nói rằng bà chỉ hiểu được khoảng 40% thôi. “Với điều kiện là họ nói chậm chút”, bà bảo.

Những người Buryat mang theo cả gia đình lên tàu, ăn uống và nói chuyện hồn nhiên. Lũ trẻ còn bày đồ chơi ra khắp khoang trong khi ba mẹ chúng thì hớt hải chạy theo canh chừng.
Tàu địa phương nên tốc độ cũng “địa phương”, hay dừng lại ở các ga nhỏ lẻ. Tôi cũng chẳng có gì vội, cứ thong thả ngắm cảnh hai bên đường. Một bên là dòng Selenge, một bên là rừng thông bạt ngàn, phía xa kia là dãy Sayan thẳm xanh, chỉ còn vài vệt tuyết trắng mà tôi đoan chắc sẽ tan trong vài hôm nữa.

Khi tàu vừa tới sát bờ hồ, tôi sang ngồi phía bên phải để ngắm và chụp hình. Đây là hồ chứa nhiều nước ngọt nhất trên thế giới. Tôi đọc thấy có tài liệu cho biết nước hồ chiếm 20% lượng nước ngọt bề mặt trái đất, không kể các vùng nước đóng băng quanh năm. Đây cũng là hồ sâu nhất thế giới, với nơi sâu nhất gần 1,7 km. Mênh mông vậy nên thuở xa xưa, cư dân quanh hồ gọi đây là biển. Nước xanh ngắt bát ngát bao la thế này, nhưng mùa đông thì hồ lại trở thành một biển băng, tôi từng xem cảnh xe hơi chạy trên mặt hồ mùa đông.
Chính trên biển băng này, hàng ngàn Bạch Vệ quân và thành viên gia đình của họ đã bị đóng băng khi bị Hồng Quân truy đuổi vào mùa đông 1919 trong sự kiện được biết đến là Cuộc triệt thoái trên băng. Đến mùa xuân – mùa của sự sống đâm chồi, băng tan, thân xác họ chìm vào lòng hồ sâu thẳm và nước hồ lại biếc xanh như chưa hề có chuyện gì.
Loay hoay một hồi, tôi quay lại chợt nhận ra mình hơi lạc lõng, hành khách còn lại trên tàu cơ bản hững hờ bởi họ đã quen với những gì đang lướt vun vút ngoài kia. Đây là tàu địa phương và những người ở quanh tôi đều sống quanh bờ hồ, hầu như không có du khách. Một vài người từ Mông Cổ lên thì cũng chẳng phải là lần đầu họ đi qua chốn này.

‘Người đẹp’ lướt qua ngoài ô cửa
Trong khoảng 7 tiếng của hành trình, có chừng 3 tiếng tàu chạy ven hồ. Baikal như người đẹp lướt qua ngoài ô cửa, trong ánh nắng rực của mùa hè sắp sửa tới trên miền đông Siberia. Đẹp nhưng cứ vun vút thế thì chưa đã thèm, vậy nên tôi bèn ở lại thêm một vài ngày nữa.

Ở Irkutsk, nơi cách xa hồ Baikal tầm 70 km, câu chuyện vẫn cứ không thôi gợi nhắc. “Anh có thể uống nước vòi. Nước ở đây lấy từ hồ Baikal, tuyệt đối sạch”, anh chàng Nikita của nhà trọ Super Hostel trong khu trung tâm Irkutsk bảo thế, khi tôi hỏi chỗ mua nước uống. Buổi tối, tôi hỏi chỗ ăn, Nikita chỉ cho tôi một chỗ có hamburger kiểu Siberia, cá hồi trắng hồ Baikal và vodka. “Anh nên đi Listvyanka, nếu không đủ thời gian đi đảo Olkhon”, Nikita lại dụ dỗ. Nikita không tổ chức tour, anh hết lần này đến lần khác khuyến khích tôi chẳng qua muốn giới thiệu một thắng cảnh quê hương cho người khác xứ.

Đi đảo Olkhon mất vài ngày, trong khi Listvyanka thì đi về trong ngày thoải mái. Thế là tôi quyết định đi Listvyanka bằng cách ra chợ trung tâm bắt xe đò với giá 120 ruble (gần 45.000 đồng). Tôi ngồi cùng một nhóm du khách Trung Quốc, vài người Nga từ nơi khác tới và dân địa phương ở miệt bờ hồ có việc lên Irkutsk và đang trên đường trở về nhà. Xe chạy gần một tiếng thì mặt hồ bao la như biển cả hiện ra trước mặt. Tôi đi dọc bờ hồ, ngắm những đôi trai gái tình tự bên nhau trong nắng, lòng chợt thấy vui trước hạnh phúc của người ta. Đi dạo mỏi chân, tôi lên chợ cá bên đường, ở đấy có những bà bán cá béo mập luôn đon đả mời chào. Cá hồi trắng Baikal khô hoặc phơi một nắng trông hấp dẫn. Giá mà có bạn để ngồi đối ẩm một vài chung vodka cùng con cá hồi bên bờ hồ xanh ngát này. Trong lúc tôi đang băn khoăn, bà bán cá mở một cái hộp ra, ở đấy có những con cá được hấp mặn, mỗi con giá 100 ruble. Tôi mua một con ăn thử, thấy thịt thơm và ngọt ngọt, nhưng dùng tay bốc thì mùi tanh cứ lưu lại mãi.
Hồ Baikal xanh ngắt như cô gái đẹp lướt qua ngoài cửa sổ tàu. Tôi đã một lần ghé lại, đã chạm vào làn nước trong và mát của nàng. Vậy còn lưu luyến gì nữa, lại lên đường đi tiếp thôi!

Nguồn: Thanhnien.vn